کتاب و کتاب‌خوانی در زمانه دیجیتال

کتاب و کتاب‌خوانی در زمانه دیجیتال 

 - چرا کتاب‌خوان الکترونیک؟! اخیرا، کاهش آمار فروش کتاب و سود شرکت‌های چاپ و توزیع کتاب در آمریکا ، نگرانی زیادی را برانگیخته است. حتی اقبال به بعضی از کتاب‌های عامه‌پسندتر مثلا کتاب جدید «دن براون» Dan Brown هم نتوانسته است، این نگرانی را کاهش دهد.

کتاب و کتاب‌خوانی در زمانه دیجیتال

 - چرا کتاب‌خوان الکترونیک؟!

اخیرا، کاهش آمار فروش کتاب و سود شرکت‌های چاپ و توزیع کتاب در آمریکا ، نگرانی زیادی را برانگیخته است. حتی اقبال به بعضی از کتاب‌های عامه‌پسندتر مثلا کتاب جدید «دن براون» Dan Brown هم نتوانسته است، این نگرانی را کاهش دهد.

با این وجود، اوضاع خوانندگان و فروشندگان کتاب‌های الکترونیک به کلی متفاوت است و شواهد نشان می‌دهد که کسانی که کتاب‌خوان‌های الکترونیک مثل کیندل و یا سونی‌ ریدر دارند، بیشتر کتاب می‌خوانند. برای مثال، بر اساس آمار آمازون، کسانی که کیندل خریده‌اند، ۳٫۱ بار بیش از زمانی که کیندل نداشتند، کتاب می‌خوانند. طبق این آمار کسانی که قبلا به طور متوسط قبلا ۸ کتاب از آمازون می‌خریدند، به واسطه کیندل به طور متوسط ۲۴٫۸ عدد کتاب می‌خرند.

سونی که هم که سازنده یکی دیگر از محبوب‌ترین کتاب‌خوان‌های الکتورنیک یعنی سونی‌ریدر است، می گوید که هر مشتری‌اش ماهانه ۸ کتاب از فروشگاه کتاب‌های الکترونیک این شرکت، کتاب می‌خرد. این عدد را باید با ۶٫۷ عدد کتابی که به طور متوسط هر کتاب‌خوان آمریکایی ماهانه ابتیاع می‌کند، مقایسه کرد.

روشن است که نباید، افزایش علاقه دارندگان کتاب‌خوان‌های الکترونیک به خرید و خواندن کتاب‌ها، را به کل جامعه تعمیم داد، چرا که دارندگان این ابزارها عموما جزو قشری هستند که بیتشر مشتاق کتاب و کتاب‌خوانی هستند.

کتاب‌خوان‌های الکترونیک باعث سهولت و راحتی در قرائت کتاب‌ها می‌شوند، با کمک این ابزارها می‌شود، کتاب‌های مورد علاقه را همه جا با خود حمل کرد و در هر زمان که فرصتی پیش آمد، خواند. فونت‌ها را هم به هر اندازه که لازم باشد، می توان تغییر داد.

کتاب‌خوان الکترونیک سبک و قابل حمل هستند و از آنجا که از فناوری‌ای به نام E Ink استفاده می‌کنند، با یک بار شارژ می‌توان هزاران صفحه کتاب را با آنها خواند، بدون آنکه نیاز به شارژ مجدد باشد. به همین علت، آسودگی و رفاهی که کتاب‌خوان‌های الکترونیک به ارمغان می‌آورند، قابل مقایسه با خواندن کتاب الکترونیک در لپ‌تاپ‌ها و کامپیوترهای دستی و یا آیفون نیست.

در صورت رواج کتاب‌خوان‌های الکترونیک در جامعه، میزان مصرف کاغذ به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد، پس یک سود ثانویه استفاده از این ابزارها کمک به حفظ محیط زیست است.

گرچه تابه حال، ۹۴۵ هزار کیندل و ۵۲۵ هزار عدد سونی‌ریدر به فروش رسیده است، اما بازار کتاب‌خوان‌های الکترونیک، هنوز بازار جوانی است و به نظر می‌رسد در چند سال بعد، شاهد رشد جهشی فروش این ابزارها و عرضه مدل‌های جدیتر با امکانات بیشتر باشیم.

اما از سوی دیگر، نمی‌توان انکار کرد که حس و حال ویژه کتاب‌های کاغذی به این زودی‌ها قابل جانشین شدن با وسایل الکترونیک نیست، بوی کهنگی یا ظاهر مندرس یک کتاب، حاشیه‌نویسی کنار یک برگ کتاب، ورق زدن فیزیکی کتاب، چیزهایی نیستند که به این زودی‌ها فراموششان کنیم.

کسی چه می‌داند، شاید به زودی شاهد کتاب‌های الکترونیک باشیم که بیشتر تداعی‌کننده فرمت فیزیکی کتاب‌های کاغذی باشند، مثلا بشود به صورت مجازی یا حتی واقعی صفحات آنها را ورق زد و در این حین، صدای ورق خوردن آنها به گوش برسد!

اما پاره‌ای هم بیم آن را دارند که همانگونه که اینترنت و دزدی آنلاین موسیقی، ضرر و زیان زیادی را متوجه شرکت‌های تهیه و توزیع موسیقی کرد، رواج کتاب‌های دیجیتال هم در آینده، انتشاراتی‌ها را دچار مشکل کند. در حال حاضر چنین مشکلی وجود ندارد، اما علایم نگران‌کننده‌ای از آن مشاهده می‌شود. برای مثال یک نقص امنیتی در سامانه آمازون باعث شده که پاره‌ای بتواند با استفاده از اکانت دوستانشان، کتاب‌های خریداری‌شده توسط آنها را بخوانند، بدون اینکه مجبور باشند، هزینه‌ای بپردازند.

——————————

کدام کتاب‌خوان الکترونیک؟

مشهورترین کتاب‌خوان‌های الکترونیک در حال حاضر سونی‌ریدر و کیندل هستند که به ترتیب توسط شرکت سونی و آمازون ساخته می‌شوند.

دو ماه پیش یک سونی‌ریدر خریدم و از هزینه‌ای که پرداخت کردم، راضی هستم. با سونی‌ریدر در یکی دو سفر، خیلی راحت کتاب خواندم و همچنین فکر نمی‌کنم بدون این وسیله می‌توانستم یکی دو کتاب را که زبان انگلیسی بودند و فونت ریزی داشتند، بخوانم.

اگر مشتاق خریدن کتاب‌خوان‌های الکترونیک هستید، باید بدانید که این ابزارها تنها برای نمایش کتاب‌هایی که به صورت تکست هستند، مناسب هستند. بیشتر کتاب‌های فارسی که می‌توان از اینترنت به رایگان آنها را دانلود کرد، اسکن‌شده هستند و کتاب‌خوان‌های الکترونیک نمی‌توانند، آنها را درستی نمایش دهند. اما خوشبختانه دست‌کم سونی‌ریدر در نمایش متن فارسی مشکلی ندارد و به علاوه از فرمت word ‌هم پشتیبانی می‌کند. این را هم در نظر داشته باشید که می‌تواند یادداشت‌های خودتان یا صفحات وب را وارد دستگاه کنید و در فرصت مناسب بخوانید.

بعضی‌ها عقیده دارند که کیندل، با وضوح بهتری متن را به نمایش می‌گذارد، اما من شخصا چنین چیزی را متوجه نشده‌ام.

در عین حال اگر مقیم خارج کشور هستید، یکی از چیزهایی که در زمان انتخاب کتاب‌خوان باید به آن توجه کنید، فروشگاه کتاب آمازون و سونی است. به نظر می‌رسد که فروشگاه کتاب آمازون چشم‌گیرتر از سونی باشد، اما سونی گام‌های خوبی برای غنی کردن کتابفروشی خود برداشته است.

از لحاظ زیبایی من شخصا، سونی‌ریدر را ترجیح می‌دهم. ظاهر سونی‌ریدر بیشتر تداعی‌کننده یک کتاب فیزیکی است. سوین‌ریدر یک محافظ چرمی خوش‌ساخت هم دارد که به خوبی صفحه نمایش دستگاه را محافظت می‌کند.

سونی‌ریدر مدل PRS-700BC در حال حاضر در ایران، قیمتی حدود ۵۳۰ هزار تومان و مدل PRS-505، حدود ۴۶۰ هزار تومان قیمت دارد. اما به نظرم بد نیست که چند مدتی صبر کنید تا مدل‌های جدیدتر سونی‌ریدر هم وارد ایران شوند. البته مسلما مدل‌های جدید در ابتدا با قیمت بالاتری به فروش خواهند رسید.

مدل PRS-700BC،  که من خریده‌ام، لمسی است. یکی از مزایای خوب لمسی بودن این است که می‌شود به راحتی هر چه تمام‌تر سطرهای مهم کتاب را های‌لایت کرد. همچنین این مدل سونی‌ریدر، نور LED دارد که خواندن کتاب را در تاریکی هم میسر می‌کند.

—————————

اما بد نیست در همین پست، یک کتاب‌خوان الکترونیک جدید را هم به شما معرفی کنیم. این دستگاه جدید Nook نام دارد و متعلق به Barnes & Noble است. Barnes & Noble در آمریکا، دارنده بزرگ‌ترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای کتاب است. «نوک»، سه‌شنبه همین هفته معرفی شد. قیمت این وسیله ۲۵۹ دلار، یعنی معادل یک دستگاه کیندل است.

نمایشگر «نوک»، ۶ اینچی و سیاه و سفید است، در زیر این نمایشگر، صفحه کنترل رنگی لمسی دستگاه قرار دارد. دارندگان این وسیله می‌توانند در ۱۳۰۰ فروشگاه شرکت، با استفاده از Wi-Fi کتاب دانلود کنند، خارج فروشگاه‌ها هم با استفاده از شبکه اینترنت موبایلی ۳G شرکت AT&T، دانلود کتاب‌های میسر می‌شود.

نوک، ۲ گیگ حافظه دارد که برای ذخیره ۱۵۰۰ کتاب کافی است. حتی می‌شود با افزودن یک کارت حافظه، ۱۷۵۰۰ کتاب را با خود همراه داشت.

یکی از ویژگی‌های جالب «نوک» این است که، قرض دادن کتاب را ممکن می‌کند! هر دارنده «نوک» می‌تواند به مدت ۱۴ روز، یک کتاب را به دوستش به صورت مجازی قرض دهد تا بخواند، البته در این حین خودش قادر به خواندن کتاب نخواهد بود!

——————

اما مزایا و امکانات کتاب‌های الکترونیک، باعث نشده است، دنیای فناوری در زمینه ارتقای عرضه کتاب‌های کاغذی بیکار بماند و به دنبال چاره نباشد.

فرض کنید که کتابی را در کتاب‌فروشی‌های ایران پیدا نکرده باشید و مجبور شده باشید که یه یکی از آشنایانتان در خارج از کشور بگویید که کتاب را برایتان بخرد و پست کند یا کتاب را از آمازون سفارش دهید. در این صورت حتما متوجه دشواری کار می‌شوید و بابت زمانی که باید به انتظار بنشینید، تأسف می‌خورید.

اما به تازگی چاپگر ویژه‌ای به نام Espresso Book Machine ساخته شده است که می‌تواند با دسترسی به دو میلون کتاب کتاب‌خانه گوگل، هر کتابی را که مشتری درخواست کند، در کوتاه‌ترین زمان چاپ و صحافی کند و در اختیارش قرار دهد. این وسیله می‌تواند در هر دقیقه ۱۴۵ صفحه پرینت بگیرد و هزینه تمام‌شده هر صفحه، تنها معادل یک سنت خواهد بود! (ویدئو)

این چاپگر ویژه ۱۰۰ هزار دلاری، هم‌اکنون تنها در مراکز محدودی حضور دارد. اما تصور کنید که با رواج این فناوری، شاهد چه انقلابی در توزیع کتاب خوهیم بود! در آن صورت، شاید همانند خودپردازها یا ATM‌ها، در خیابان‌ها و در جلوی کتاب‌فروشی‌های، باجه‌هایی را ببینیم که بتوان به راحتی به کمک آنها کتاب‌ تحویل گرفت. در چنان روزی دیگر چیزی به نام کتاب نایاب، وجود خارجی نخواهد داشت. هزینه انتقال کتاب به صفر خواهد رسید و همزمان با رونمایی از هر کتاب، در همه نقاط دنیا، کتاب قابل خریداری شدن خواهد بود.

————————

کتاب‌های دیجیتال و بازار کتاب ایران: در حال حاضر هیچ کدام از انتشاراتی‌های ایران تا جایی که می‌دانم برنامه‌ای برای فروش کتاب الکترونیک ندارند. راستش با توجه به وضعیت کپی‌رایت و همچنین مهیا نبودن بستر مناسب برای خرید آنلاین کتاب‌های الکترونیک و ضعیف بودن سامانه‌های اینترنتی، چشم‌انداز روشنی هم به چشم نمی‌خورد.

اما مشتاقان خواندن کتاب‌های به زبان اصلی، از این لحاظ هیچ مشکلی ندارند. کتاب‌های الکترونیک بی‌شماری در اینترنت آپلود شده‌اند، که می‌توان به راحتی آنها را دانلود کرد و با استفاده از کتاب‌خوان‌های الکترونیک دیگر لازم نیست کسی هزینه پرینت گرفتن از کل کتاب یا رنج مطالعه کتاب را در پشت مانیتورها بر خود هموار کند.